Aby pomóc dziecku, żeby radziło sobie z własnymi uczuciami:

1. SŁUCHAJ DZIECKA BARDZO UWAŻNIE

a) Dobre słuchanie wymaga kontaktu wzrokowego z osobą mówiącą. Oznacza to przerwanie swoich zajęć, odłożenie gazety, wyłączenie telewizora.
b) Dobre słuchanie nie zakłada nigdy, że się wie, co druga osoba powie. Jedną z przyczyn zamknięcia się drugiej osoby jest przypisywanie jej czegoś, czego tak naprawdę nie miała na myśli.
c) Dobremu słuchaniu pomaga zadawanie mówiącemu pytań wyjaśniających i powtarzanie innymi słowami tego, co się zrozumiało: Słyszę, że jesteś zaniepokojona jutrzejszym spotkaniem, czy dobrze zrozumiałam?
d) Dobre słuchanie zakłada brak przesadnej reakcji i natychmiastowego działania. Lepiej jest zakończyć całą rozmowę, a później, po przemyśleniu, podjąć działanie za zgodą dziecka. Natychmiastowa, impulsywna reakcja sprawia, że dzieci boją się tego, co może się zdarzyć w przyszłości, a to prowadzi do zerwania nici porozumienia. Cierpliwość jest kluczową sprawą w budowaniu zaufania i otwartości między rodzicem a dzieckiem.
e) Dobre słuchanie oznacza akceptację i nie wyśmiewanie się z tego, co dziecko mówi. Można dziecka nie rozumieć, ale wyśmiewanie go i krytykowanie obniża poczucie jego wartości i skutecznie może przerwać nić porozumienia.

2. ZAAKCEPTUJ JEGO UCZUCIA
(np. krótkimi „och”, „mmm”, „rozumiem”)

Dziecko, tak jak dorosły, potrzebuje zrozumienia, kiedy przeżywa silne uczucia. Nie jest wtedy w stanie nikogo słuchać. Nie przyjmuje rady, pocieszenia ani konstruktywnej krytyki. Najczęściej potrafi pomóc sobie samo, jeśli jest wysłuchane i otrzymuje empatyczną odpowiedź.

Języka akceptacji i empatii trzeba się uczyć, gdyż tym, czego ludzie najbardziej oczekują, jest zrozumienie!

Wszelkiego rodzaju rady, również psychologiczne i filozoficzne, często sprawiają, że czujemy się jeszcze gorzej. Użalanie się i współczucie pogłębiają naszą frustrację, a zaprzeczanie uczuciom i bagatelizowanie ich budzi złość. Bardzo często zwracamy się do dzieci przez: filozofowanie, zaprzeczanie, dawanie rad, stawianie pytań, obronę drugiej osoby, wyrażanie żalu, zabawę w psychoanalizę.

Istnieje ogromna różnica między przyzwoleniem na wyrażanie przeżyć emocjonalnych a przyzwoleniem na działanie pod ich wpływem.

3. OKREŚL TE UCZUCIA

Gdy chcemy pomóc dziecku rozpoznać i określić emocje, warto pamiętać, że:
– trudno jest rozpoznać uczucia i emocje dziecka, gdy nie starasz się rozpoznać własnych;
– nie należy ingerować na siłę, gdy dziecko nie chce rozmawiać;
– aby przemówić do serca dziecka, nie wystarczy techniczne opanowanie języka komunikacji;
– nie można pytać, dlaczego dziecko czuje to, co czuje.
– nie należy reagować zaangażowaniem większym, niż wymaga tego sytuacja, nie można powtarzać epitetów, jakimi dziecko się określa.
– trzeba uważać na dobór słów – przy określaniu uczuć lepiej stosować komunikat: Wygląda na to, że…, Wydaje mi się…, Mam wrażeni… niż: Wiem, co czujesz. Np.: Wydaje mi się, że jesteś smutny.., mam wrażenie, że jesteś na mnie zły..itd
– nie należy obawiać się, że gdy nieprawidłowo określisz stan emocjonalny dziecka, zerwiesz z nim kontakt – ono samo to sprostuje (jeśli oczywiście nie stwierdzasz autorytarnie, że wiesz, co ono czuje albo co powinno czuć).
– zawsze można wrócić do sprawy, gdy w pierwszym momencie zareagujesz nieprawidłowo (zaprzeczysz uczuciom, zignorujesz je).

4. ZAMIEŃ PRAGNIENIA DZIECKA W FANTAZJĘ

Wyrażanie pragnień dziecka w formie fantazji daje mu możliwość przeżycia w wyobraźni tego, czego nie może mieć w rzeczywistości.

                                                                                                                                  (J. Sakowska)

 

Pudełko uczuć - zawierające pomysły na rozwijanie umiejętność rozpoznawania emocji i radzenia sobie z nimi.

Pudełko uczuć 

Duży kontener wypełniony drobiazgami, które pomagają ludziom w wyrażaniu uczuć.

materiały: Pudełko kartonowe, wycięte z czasopism zdjęcia ludzi wyrażających emocje

Pudełko uczuć wprowadza pewien planowy sposób radzenia sobie z uczuciami. Członkowie rodziny mogą zaglądać do niego za każdym razem, kiedy usiłują zakomunikować innym o swoich emocjach. Napiszcie na pudełku „Pudełko uczuć” i udekorujcie je zdjęciami ludzi , którzy są źli, szczęśliwi, smutni itd. Do środka włóżcie:

• Karty uczuć – kartoniki o wymiarach trzy na pięć centymetrów, na każdym z nich  zapisane są pojedynczo emocje/uczucia a na odwrocie obrazek ilustrujący je lub zdjęcie człowieka przeżywającego daną emocję. W ten sposób małemu będzie łatwiej skojarzyć daną emocję ze słowem, które ją nazywa. Oto przykłady najbardziej powszechnych stanów emocjonalnych: złość, radość, smutek, lęk, zadowolenie, szczęście, duma, miłość, zdziwienie, odwaga, wstyd, żal, ciekawość, zazdrość, spokój, niepokój, wstręt, poczucie winy (młodsze dzieci będą potrzebowały tylko niektórych z nich).

Wykorzystanie:

- Szarada uczuć- Członkowie rodziny po kolei odgrywają uczucia, które jest zapisane na kartoniku. Pozostali próbują odgadnąć co to jest.

-Skojarz i dopasuj odpowiednie uczucie do siebie- korzystajcie z kart uczuć na co dzień namawiając dziecko by z kompletu kart wyciągnęło te karty, które obrazują jego obecny stan emocjonalny. Niech także wzoruje się na was- kiedy czujecie się jakość nieswojo, sami wybierzcie właściwą kartę.

-Sposoby okazywania uczuć- Każdy z uczestników wybiera 1 kartę z emocją  i pokazuje- językiem ciała, słowami i działaniem, wszystkie możliwe sposoby jej wyrażania. Gniew , na przykład można okazywać krzykiem i wymyślaniem, ale także zaciśnięciem pięści, mamrotaniem pod nosem, zaciętym milczeniem. Poszukajcie konstruktywnych sposobów radzenia sobie z daną emocją

• Poduszkę złości – Żeby wykonać poduszkę złości, należy namalować obrazki oraz wypisać nazwy uczuć złości na starej poduszce (sfrustrowany, wściekły, zagniewany, czuję się, jakby uszło ze mnie powietrze itd.); do poszewki włóżcie coś miękkiego, w co można by walić.

Wykorzystanie:

Jeżeli dziecko potrzebuje fizycznie wyładować swój gniew, powiedz mu, żeby wyciągnęło z pudła poduszkę złości i zbiło ją porządnie lub użyło do wojny na poduszki z dowolnym członkiem rodziny. Kiedy już wyładuje swoją agresję, poproś je, żeby odnalazło na poszewce nazwę uczucia, które nim owładnęło. Teraz porozmawiajcie o gniewie i prawidłowych sposobach wyrażania go.

• Czarodziejską różyczkę – laska pokryta błyszczącą farbą.

Wykorzystanie:

Z jej pomocą możesz pomóc dziecku poradzić sobie z rozczarowaniem. Powiedz mu, żeby machnęło magiczną różyczką i wypowiedziało życzenie, tzn. jak wolałoby, żeby się stało.

• Kapelusz „Zwróćcie na mnie uwagę”- kapelusz z wiadomością; do starego kapelusza doczepcie etykietkę „Zwróćcie na mnie uwagę”.

Wykorzystanie:

Zawsze, kiedy dziecko próbuje zwrócić na siebie uwagę marudząc, płacząc lub pokazując złe humory, powiedz mu, żeby włożyło kapelusz „Zwróćcie na mnie uwagę”. Poinformuj je, że jeśli zakłada go na głowę, jest to dla ciebie sygnał, że jesteś mu potrzebna. Gdy założy kapelusz, nagródź je i zwróć na niego uwagę. Zajmij się nim od razu lub bezzwłocznie umów się na konkretną godzinę, kiedy będziecie mogli poświęcić swój czas wyłącznie dziecku.

• Maski uczuć- na talerzach papierowych narysujcie twarze przedstawiające różne emocje, wytnijcie dziury na o0czy i doklejcie ręce do patyczków do lodów, wykonajcie tyle masek, żeby wystarczyło na całą gamę uczuć.
• Kilka lalek

Wykorzystanie:

Wykorzystaj lalki i maski uczuć do odegrania sytuacji z prawdziwego życie. Zabawki mogą pomóc dziecku w wyćwiczeniu panowania nad emocjami              i przygotować na potencjalne stresujące sytuacje, na przykład wyprawę do sklepu z zabawkami po prezent urodzinowy dla innego dziecka.

• Karty zdolności i Umiejętności-komplet zrobionych przez dziecko kart , na których narysuje symbole różnych swoich Umiejętności również w zakresie właściwych sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami.

Wykorzystanie:

Jeśli dziecko w nieodpowiedni sposób da ujście swoim uczuciom, powiedz mu, żeby zajrzało do swoich kart zdolności i wpróbowało wpaść na pomysł, jak to zrobić lepiej następnym razem

•   Lusterko

Wykorzystanie:

Niech dziecko popatrzy w lusterko i opowie, co widzi (zagniewaną twarz, smutną twarz, szczęśliwą twarz).

•   Chusteczkę higieniczną

Wykorzystanie:

Chusteczka jest tutaj na wypadek płaczu – jak najbardziej dozwolonego sposobu wyrażania uczuć.

• Termometr uczuć- na kartonie namalujcie duży termometr. Zaznaczcie na nim skalę od 1 do 10. Przy dziesiątce napiszcie „bardzo, bardzo, bardzo”. Przy jedynce – „tylko odrobinkę”. Piątkę oznaczcie wskaźnikiem „średnio”. Teraz każdy niech sobie przypomni jakiś szczególne wydarzenie i na termometrze wskaże poziom swoich emocji w tym czasie.

Wykorzystanie:

Dziecko uczy się oceniać intensywność swoich uczuć, poprzez wskazywanie na termometrze jak silna jest jego emocja na przykład złość, lęk, a następnie jak po pewnym czasie się zmniejszyła.

• Gniotek, plastelina, folia bąbelkowa

Wykorzystanie:

Silnym emocjom towarzyszy duże napięcie. Dobrze jest mieś w pudełku te pomoce aby przez ich ugniatanie dziecko łatwiej mogło je rozładować

• Kartki i kredki

Wykorzystanie:

Poprzez rysowanie i kolorowanie wiele dzieci wycisza się i relaksuje. Możemy je również poprosić, aby narysowało np. swoją złość lub to co je zezłościło a potem o tym porozmawiać.

 

Literatura:

 D. Chapman Weston, M. S. Weston „Co dzień mądrzejsze. 365 gier i zabaw kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję emocjonalną dziecka”.

 J. Sakowska, „Szkoła dla Rodziców i Wychowawców”,

 A. Faber i E. Mazlish, „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły”
 

                                                             Przygotowała psycholog Ewa Malerczyk